3 Mart 1980, Hürriyet
Tag Archives: Hayat
Biraz daha yalnızız: Theo Angelopoulos öldü.
“Tanrı’nın ilk yarattığı şey yolculuktu, ardından kuşku geldi ve sonra da nostalji.”
Ulysses’ Gaze
Sinemayı sanat mertebesine yükseltenlerden usta yönetmen Theo Angelopoulos saçma sapan bir trafik kazasında hayatını kaybetti. Başta ailesine, filmlerinin sadık yol arkadaşı Eleni Karaindrou’ya ve uzun planlarına meftun tutkunlarına başsağlığı diliyorum. Dinince dinlensin, toprağı bol olsun.
Unutulmaz filmlere imza attı. “Yolculuk” temasıyla temas etti ruhlarımıza. Şimdi, nerede okudum hatırlamıyorum, şöyle bir sözdü hafızam bana oyun oynamıyorsa: Şiirsel lafazanlıklardan hiç hoşlanmam. Cezmi Ersözümtırak “hisli duygular”a kayma ihtimalim çok fazla. Ne de olsa üzgünüm. Büyük bir sinema dâhisini kaybettik.
Diyeceğim şu: Onun filmlerini elde patlamış mısır ve meşrubat eşliğinde seyredemezsiniz. Hollywood sinemasının delicesine bir kurguyla, akla hayale gelmedik görsel efektlerle ambalajlayıp 2 ve 3 boyutlu olarak piyasaya sürdüğü filmlerle tütsülenmiş beyinlere Theo Angelopoulos filmleri birkaç numara büyük geldiği gibi, Nuri Bilge Ceylan’a da münasip görülen “sanat filmi” payesiyle onurlandırılıverir.
“Ulises’in Bakışı” yerine, hatalı bir çeviriyle “Ulis’in Bakışı” olarak sinemalarımızda da yer bulan bu
filmdeki o ünlü Lenin heykelinin gemiye nakli ve heykelin yatık bir halde gemide yol alışı… Metaforik bu plan ve büyük “theme score” ustası Eleni Karaindrolu’nun müzikleri enfes bir görsel-sessel şölendir. Hangi birini saymalı! “Landscape in the Mist”, “Voyage to Cythera”, “The Suspended Step of the Stork”, “Dust of Time”, “The Bee Keeper” (Eleni Karaindrou’nun, Jan Garbarek’i yanına aldığını öğrendiğimde koşarcasına gitmiştim Emek’e), “Eternity and a Day”…
Sinemanın düşünen, “entelektüel” yönetmenlerindendi. Düşünceyi, düşünmeyi, kafa yormayı lanetleyen bir ülkede yeterince ilgiye mazhar olmadı. Türk gençliği, ata yadigârı “Rap müziği”yle eski futbolcu, şarkıcı ve dünün acar futbol-magazin muhabiri, bugünün “samimi” televizyon programı yapımcısından oluşan jüriye kendini beğendirip içinde bulunduğu hayattan yırtma telaşındadır çünkü.
Bu büyük ustanın filmlerinden, 15 dakika dizi, 5 dakika reklam periyodunda seyir terbiyesi almışlar ile uzun planlara, ağır, durağan, neredeyse tiyatrovâri sahne düzenlemelerine tahammül edemeyenlerin uzak durması gerektiğini söylemek pek garip olmaz. “Sanat filmi” gibi bir “tür” icat eden yurdum insanı için “Berlin Kaplanı” pek yakında… Rahatına düşkünler, ulan sabahtan akşama işte beynim şeediliyor, bir de elin gâvuru ne demiş diye oturup bulmaca mı çözücem, diyenler için “Sülüman” da her hafta huzurlarınızda!
Divân’ı “kanepe” zanneden bir nesle, Theo Angelopoulos filmlerini anlatmak ne kadar da güç. “Zamanın Tozu”nu almaya çalışanlara selam olsun!
Tezat ile tenakuz el ele, ruhum oluyor ambale!
Kırk yılın başında yolum, Ece Ayhan’ın deyişiyle “Çapalı Karşı”ya düştü de… Eminönü’ndeki Yeni Cami’nin duvarında gözüme takılan gariban ikaz levhası pek garibime gitti doğrusu.
Ben de “gazetemi seveyim”!
“İsyanım var, gazetelerin Internet sitelerinin dayanılmaz hafifliğine! En kelek okura seslenebilmek için herhalde, işi iyice ‘kötü magazine’ yatırmışlar. Basbayağı ayıp oluyor. Gazetenin kendisiyle sitesi arasında dağlar kadar fark doğuyor. Haber gibi haberi arayıp bulabilmek için çarçurların arasından sıyrılıp geçmen gerekiyor.
Domatesin faydalarını, manken bilmemne hanımın poposunu, piramitlerin fotoğrafını, bu ünlünün çocukluk resmini tanıyabildiniz mi zevzekliğini, televizyonun hangi müptezel lumpen eğlencesinin ne kadar izlendiğini, hele hele artık mide bulandıracak kadar bıktıran “Bulgar kâhin Vanga” soytarılıklarını aşacaksın ki habere gelebilesin!
Birkaç günlüğüne yurt dışındayım, izin almadığıma pişman oldum. Yazı yazmaktan yüksündüğümden değil, gazetelerimi şu sefil sitelerden izlemek zorunda kalmaktan. Basılı kâğıt ortadan kalkacakmış da, bilinen şekliyle gazete ölecekmiş de, artık herkes herşeyi bir tıkla izleyecekmiş de, istikbal ‘siber âlem’ çocuklarınınmış da… Hadi canım sen de! Çarşaf gibi açıp okuyacağım gazetelerimi istiyorum, bunların beşinci sınıf Internet baskılarını değil.”
Engin Ardıç, Gazetemi seveyim, Sabah, 18.01.2012
Ulan “Ardıç Kuşu” hislerime tercüman olmuşsun. Sola sağ kroşeler çıkarıp centilmenlik dışı bel altı yumruklar çakarak geçmişine ihanet etsen de, “kültürlü hergele” Ferhan arkadaşını kızdırsan da… Bu yazıdaki saptamalarına mest oldum, ne yalan söyleyeyim.
Tabela mabela: “R”de “Süper Tasaruf”!
Şu tanımı okuyalım öncelikle: “Bir şeye sâhip olma ve sâhip olduğu şeyi istediği gibi kullanma yetkisi.” Devam edelim: “Bir nesneyi, özellikle parayı dikkatli ve idâreli kullanma, israf etmeme, tutumluluk, iktisat.” Para, mal mülk artırma (“arttırma” da olur), biriktirme de, “tasarruf” kelimesiyle karşılanır. Hiç de fuzûli işlerle uğramamış olan büyük Fuzûli, “bir kadına kocalık muamelesinde bulunma” anlamıyla da kullanmış “tasarruf” kelimesini: “Halka hûblardan visâl-i râhat-efzâdır garaz / Âşıka ancak tasarrufsuz temâşâdır garaz”
Böylesine katmanlı bir mânâ ihtiva ediyor bu nezih “tasarruf” kelimesi. Arapça “şarf“, “harcamak, döndürmek, sarfetmek”ten “teşarruf“. Tasarruf etme alışkanlığını çocukluğumuzda ailemizden ediniriz umumiyetle. Bayram harçlıklarımı bir çırpıda bitirmememi tembihlerdi annem. Balondu, tabancaydı, laklaktı, toptu vb. oyuncakların hepsini almamamı, harçlıklarımı biriktirmemi; kısacası “tasarruf” etmemi nasihat ederdi, anlayabileceğim bir şekilde. Zaman denen o devâsâ süpürgenin önüne kattığı seneler tarihin çöplüğüne gitti. (Orhan Pamuk’un “aklımın sineması”ndan kötü değil bu benzetmem değil mi?) Koca kazık halimizle şiire heves ettik her Türk genci gibi… Hevesimin (“Heves” de kepenk indirdi) lavları şiire püskürürken şair ağabeylerimden ilk ikazlar da gelmekte gecikmemişti: “Dilini eskitme. Şiirini arındır. Sözcük tasarrufu yap.” Ah o tasarruf! Ne zaman “tasarruf” kelimesini okusam/duysam, şiirdeki sözcük tasarrufu nasihatini hatırlarım. Şöyle bir şey karalamıştım: “ah tasarrufun fazileti / şiirin eli sopalı abisi / attım gitti işte son dizeyi”
“Mashattan” tesmiye edilen yere epey yakın bir yerde bulunan Office 1 Superstore adlı ofis malzemeleri, kırtasiye araç gereçleri satan mağazaya ara sıra uğrarım. Bu ziyaretlerimden birinde gördüğünüz kareyi fotoğrafladım. Dilde ve şiirde tasarruf ilkesini savunanların bu cüretkâr “tasaruf“a ne diyeceklerini merak ediyorum.
“İşin gücün mü yok be adam” bakışlarına mâruz kaldınız mı hiç? “Sandaviç, sandeviç, sandöviç” yazımlarının yanlışlığını gayet munis bir lisanla söylediğim büfe/restoran ilgilileri, “işsiz güçsüz adam” ve “aklından zoru olan adam” konumumun altını kalın kalın çizerler. Ek olarak, “uzaylı yaratık gören adam” bakışları da sıklıkla karşılaştığım bir bakış şeklidir. Eee, ne de olsa bakışlarının, davranışlarının mutasarrıfı onlar!
11.11.2011’den 12.12.2012’ye…
N’oldu? 11.11.2011 için kopartılan fırtınadan geriye ne kaldı? Hatta bu “tarihî” tarihi hatırlıyor musunuz? Ne çabuk unuttunuz değil mi?
11.11.2011’de nikâhlanma telaşına düşenler, hatta saat tam 11:11:11’de (“pm” tabii) gerdeğe girmeye ant içenler, 11’lerden mürekkep bu “tarihî” tarihin getireceklerinden medet umanlar, Hande Kazanova’lar, Rezzan Kiraz’lar ve daha önce adını sanını işitmediğimiz “numerolog”lar özel televizyonları parsellemişti birkaç günlüğüne… Eee, n’oldu?
Şimdi sırada 12.12.2012 var! Hazırlanın çocuklar, hazırlansın Hande Kazanova’lar, Metin Kiraz’lar ve bilumum “numerolog”lar…
“Nesir ve şiir her gece öldürülür”
“Ekmek ve su verilir şaire hâkimin evinde / Ama nesir ve şiir her gece öldürülür acımasızca
Ekmek dedimse yeminle söyleyeyim size / Kıldan incedir o evde”
The Message, 1976
Dişinize göre!
DİKKAT: Bu yazı “140 karakter”den fazla “karakter” içermektedir. “Twitter” ve “Facebook” kullanıcıları için uygun olmayabilir.
Belirsizliklerin efendisinin düzenlediği ayin birkaç aydır en debdebeli haliyle sürüyordu. Ancak, bu tören kansız bir şekilde bitmeliydi. Zili çaldım. Kapı açıldı. Hijyen beyazlığından mamul maskesine sıçramış birkaç damla kan lekesiyle burun buruna geldim kapının açılmasıyla, diş hekiminin… Ayin kapıda bitti. Bittim. Maskesini indirip buyur etti beni muayenehaneye. Ürktüğümü anlamış olmalıydı ki ekledi: Bugün sekreterim biraz gecikecek de…
Anladım, der gibi başımı hafifçe salladım. Konuşacak halim yoktu zaten. Biraz sonra sizi alacağım, dinlenin, dedi. Bekleme salonundaki sehpada günü geçmiş haftalık ve aylık dergiler âdet olduğu üzere sağa sola saçılmıştı. Dergi kapakları sökülmüş, gazeteler ise magazini bol tıraş israfı: Müberra’nın selüliti Şermin’in selülitinden betermiş, Baros zımba gibiyim demiş, emekli Recep amca “üç aylık” kuyruğunda kalp krizi geçirmiş, gözü dönmüş enişte baldızına tecavüz etmiş, iki çocuk babası A. Z. masum damacanayla ilişkiye girmiş, bedelli askerlikten gelen paralar cari açığı yamamakta kullanılacakmış…
Olmazsa olmaz birkaç seminer, sempozyum katılım belgesi bulunur duvarda. İlle de “implantology” seminerinde geçen üç kocca gün! Asimetrik asılmış olması makbuldür. Bekleme esnasında merak saikiyle salondaki kitaplığı karıştırayım derseniz, renkli fotoğraflarla bezenmemiş olanlarına el atarsanız iyi edersiniz. İmplantasyon uygulamalarını anlatan bir kitabı karıştırmak, içinizdeki ayini tekrar başlatmakla kalmaz, kanlı bir vodoo ayinine de çevirebilir tırnak törpületen bekleme ânınızı…
Kulak içi kulaklıklar temin edilerek bekleme salonunda MP3 çalarla bitmek bilmeyen dakikaları tespih ve tevekkülle karşılamak ağzımıza girecek farklı ebattaki, sivri uçlu gri çelik alet edevatın öncesinde beynimizdeki karıncalanmayı bir nebze öldürebilir.
Yirmi dakika yirmi yıl gibi geldi. O da ne? Hasta çenesini tutarak çıkıyor işte. Heyecanlanmak yok. Olası kalp tıpırtılarının şiddetlenmesini bastırmak için espri yapsam mı acaba? Karşınıza dolgu, çekim, röntgen, kanal tedavisi işlerinden bıkmış bunalmış bir diş hekimi (zinhar “dişçi” değil!) varsa işiniz pek kolay olmayacaktır. Korkunuzu yenmeye dönük espri perdelemeleri heyecanınızı rendelemeyeceği gibi, donuk gözlerle bakan diş hekiminizin umursamaz, belki de nezaketen zoraki tebessümü moralinizi daha da pörsütebilir. Tavsiye etmem. Tavsiye etmediğim bir şey daha var: John Schelesinger imzalı, başrollerini Dustin Hoffman ile “unutulmaz” bir Dr. Christian Zsell tiplemesini zihnimize kazıyan Laurence Olivier’nin paylaştığı; özellikle de “Is it safe?” sorusuyla nabzımın atışını yükselten o nefes kesici sekanslarıyla diş hekimlerinin yakılacak filmler listesinde ilk sıraya oturan 1976 tarihli Marathon Man filmini seyretmemek!
Yatar koltuğa uzandım. “Dişçi”, ürkütmemeye özen göstererek sordu sıkıntımı. Kimi hekim bu öykülemeye özel bir önem atfeder ve sizi sakince dinlerken, kimi hekim de caaart diye olaya; yani ağzınıza girer: Tamam tamam, açın ağzınızı bir bakayım, rahat olun… Kusma refleksiniz üst düzeydeyse yandınız! Dilinize veya dilinizin altına ilk soğuk temas sabırsız diş hekiminin, deyim yerindeyse, ön sevişme heyecanını baltalar. İşte o an, bebek masumluğu içinde, kristal bir vazoyu pazar işi ucuz plastik futbol topunuzla kırmışçasına kilolarca eziklik, kilolarca mahcubiyet çullanır üstünüze… Hafif azarlama tonunda ilk ikaz lambası yanar: Burnunuzdan nefes alın!
Yatar pozisyondayken ve dilinizin altında bulunan aspiratörle burundan nefes almak o kadar kolaydır ki… Anlatamam! Uluslararası hamburger satıcısı şirketlerin asgari ücrete talim ettirdiği gençlerin ayın elemanı motivasyon havucuna depar atmalarına benzer bir uygulamayı diş hekimleri de yapabilir: Ayın ağzı en uzun süre açık duran hastası! Yatar koltuğa yapışır, avcunuzda un ufak olan peçetelerden medet umarsınız…
Tamam, oldu işte. Yirmilik dişiniz çürümüş. Alt çeneye yapılan enjeksiyondan sonra, 15-20 dakika beklersiniz ya, üst çene için 2-3 dakika yeterliymiş! Önce dişi biraz yerinden oynatmak lazım. Bir sağa, bir de sola… Korkmayın canım. İnatçı bu diş. Her “yirmilik” delikanlı gibi… Deliliğini bilmem de, “kanlı” olduğu kesin! Hah, “forceps kit”e de uzandı işte… Yattığım koltuğun kollarına sıkıca yapıştım. Hayal meyal bir şeyler işitiyorum: Şimdi, hafif hafif gıcırdama sesi duyacaksınız; rahat olun. Nasıl rahatladım ama!
Diş hekimiyle, yatar koltuktaki hasta arasında diyalog yaşanırmış gibi olur ama siz sadece ellerinizle iletişime geçebilirsiniz. “Probe” dişlerinizin arasındayken sorar diş hekimi: Şimdi nasıl, acıyor mu? Ağzınızı bir sirk aslanı gibi açmışken ve de ağzınıza hekimin elindeki soğuk mu soğuk, adını bilmediğiniz sapı tombul gri aletler girip çıkarken “hayır” veya “evet” demeniz tıp tarihinde ve Guinness’de yer alacak cinsten bir hadise olacaktır! Verebileceğiniz cevap üç aşağı beş yukarı şöyledir: “Aaaeıııvh” veya “Haaaooyıııhr”!
Siz, bu hayatî sorulara cevap vermeye çalışırken, diş hekiminiz göz yaşartıcı gayretiniz sırasında işini çoktan bitirmiştir. El çabukluğuyla pelür kâğıtlara benzeyen beyaz tampon yerine yerleşmiştir de al al olmuştur bile! İki saat boyunca sıcak bir şey içmeyin, şu ağrı kesiciyi (Çocuklar Duymasın’daki gibi arsız ürün yerleştirme uygulaması bizde yok!) alın birkaç saat sonra, kan sızıntısı bir gün sürebilir, endişelenmeyin… 32 dişiniz yok artık!
Aman ha, dişlerinizi günde iki üç kez, özellikle de yatarken fırçalamayın! Bol bol çay, kahve, sigara için! Kolalı içeceklerde sınır koymayın dişlerinize! Ne kadar kola, o kadar hayatın tadı! Seda abla ne diyorsa, onu yiyiverin, içiverin! Diş hekimleri de ekmek yesin, di mi ama? Seda ablamız pek çok ürünün “marka yüzü”dür ne de olsa! O ne içerse, ne yerse “güven” verir, neredeyse TSK kadar “güvenilir”dir algısıyla, algılarımızın ince ayarlarıyla oynamaktadır “creative” reklamcılar! Neyse, şimdi bu hususu pas geçelim. İnternet kanalıyla satılan diş parlatıcılarını muhakkak kullanın! Amerika’nın bilmem ne enstitüsünden Franklin Teethfording ismiyle mâruf diş hekiminin (beyaz saçlı, gözlüklü ve kafasının tam ortası açık olmalıdır) yıllarca süren araştırmalarından elde ettiği bu jel var ya… On iki aya varan taksitlerle… Üstelik iade garantisi de var! Beğenmediğiniz ürünü kullanmamak şartıyla geri alıyoruz!
Dişimizi bileriz, dişimizi gıcırdatırız, diş geçirmeye çalışırız, dişe dokunur bir laf söyle bari ulan, deriz; aldığımız üç kuruş maaş da, zam da dişimizin kovuğuna gitmez, gelecek zam dönemine kadar dişimizi sıkarız var gücümüzle, dişten artmaz işten artar ve bu yazı tam dişinize göredir!
Bir “implant”ın üç kişinin asgari ücretine eşit olduğunu, bir porselen dişin birkaç asgari ücrete bedel olduğunu, kanal tedavisinin de asgari ücretin yarısından biraz fazla olduğunu düşününce, dişten gayet güzel arttığını öngörmüş “hayat koçu” atalarımız…
Dişimizi tırnağımıza takacağız artık, n’apalım!
Unutulan kelimeler: Hafakan
“Hafakan” Arapçadır. Yarı-tanrılık sanrısına dûçar olan tıp mensupları arasında “palpitasyon” diye geçer. O ne demektir peki? “Kalbin hızlı hızlı atması, titreme”dir. “Afakan” da denir. Rahmetli babaannem “hafakanlar bastı” derdi, sorularımla onu bunalttığım anlarda. Doğru kullanımı “hafakan”dır.
Göz kamaştıran erotizm: “Parkta Serenad”
Sembolizmin sembol isimleri Baudelaire, Verlaine “Fahriye Abla”nın, “Parkta Serenad”ın şairinin; Münire Hanım’ın sevgili eşi Ahmet Muhip Dıranas’ın şiir anlayışının biçimlenmesinde sağlam bir tramplen olmuştur.
Ses-biçim inşasına ömrünü veren, Ahmet Hamdi Tanpınar’ın şiir sevdasını aşıladığı Dıranas, Ahmet Hakan’ın “Şiir öldü(mü?)” başlıklı düpedüz densizlik, cehalet ürünü yazısında adı, Allah’tan, yer almayan sıkı şairlerimizdendir. “Sıkı şair” denilince, akla sadece Ece Ayhan gelmemeli antrparantez. Zarif bir erotizmin coşkuyla estetize edildiği şiirleriyle yeteri kadar ismi zikredilmeyen, sadece “Fahriye Abla”ya indirgenen Ahmet Muhip Dıranas, sanatın “hayvanî” hisleri nasıl olup da incelttiğine harika bir numune olan “Parkta Serenad”ıyla, pornografik atraksiyonlara, aksiyonlara okkalı mı okkalı bir tokat atmıştır. Bu tokatı her gün yemekten haz duyanlara selam olsun!
Nihal Yalçın, Hasibe Eren, Haluk Bilginer ve Ozan Güven’in dublajını yaptığı Garanti Bankası’nın “hayvanlı” ve pek çok “Bremen Mızıkacıları” ilhamlı reklamının perde arkasına bak(a)mayanlar, zihinsel perdeleri aralamaya zahmet edemeyenler “Hilal Ergenekon, Burcu Esmersoy frikik”leri, “Mete’nin öpüşme sahnesi”gibi görüntüleri t/arayarak, “Kuzey Güney”de Kıvanç Bey’in “baklava”larını nasıl görünür hale getirdiği meselesiyle günlerini heba edebilirler. “Heba” ile “veba” kardeş mi ne? Peki, dizi imparatorluğunun “teba”sı? Haydi, hep bir ağızdan: De baaa!
Ruhumuz tatsın artık: “İstek ve aşk onları kavramış saçlarından / Sürüklüyordu. / Gök mordu; / Ayışığı ihtiyar çınar ağaçlarından / Yüzlerine düşüyordu.”
Yamalı Poğaça 